پرسش :

پدر ما فوت کرده و شش نفر ورثه دارد و بعد از فوت اموالى داشته، از جمله شش قطعه زمین که ما براى تقسیم کردن زمینها کارشناس آوردیم و زمین‌ها را قیمت کرده، چون بعضى از زمینها بزرگتر و مرغوب‌تر و بعضى دیگر کوچکتر بود، قرار شد که قرعه‌کشى کنیم و هر یک از ورثه یک زمین بردارد، لذا قرعه‌کشى کردیم و به قید قرعه و با رضایت، هر یک از ورثه یک زمین برداشت و چون قیمت زمینها با هم تفاوت داشت، قرار شد که مبلغ ما به التفاوت قیمت زمین هر ورثه، نسبت به سهم الارث او از سایر اموال متوفّى به دو منظور شود یعنى بابت ما به التفاوت قیمت زمینها به هم پولى ندهیم و در موقع تقسیم بقیۀ اموال، این مبلغ ما به التفاوت‌ها حساب شود، یعنى ورثه‌اى که حالا زیادتر از سهم الارث خود گرفته، به همین مبلغ زیادى، از سایر اموال که تقسیم مى‌شود کمتر بگیرد، و یا ورثه‌اى که حالا زمین او کمتر از سهم الارث او بوده، در موقع تقسیم بقیۀ اموال، به همین مبلغ به او بیشتر داده شود. بعد از تقسیم زمینها، سند مالکیت زمین هر ورثه به نام او صادر و تحویل وى گردیده که پس از آن هم، بعضى از ورّاث، زمین خود را به اشخاص غیر فروخته و پول آن را هم گرفته‌اند. بعد از گذشت چندین سال از تقسیم زمینهاى مذکور، حالا بقیۀ اموال متوفّى، به قیمت امروز بین ورثه تقسیم شده، توضیح اینکه قیمت تمامى اموال متوفّى، من جمله زمینهاى مذکور، نسبت به گذشته ترقّى کرده و بالا رفته است. سایر اموال که حالا تقسیم شده، به قیمت امروز قیمت‌گذارى و تقسیم شده و مورد بحث نیست. امّا بابت تفاوت قیمت زمینها، آیا باید همان مبالغ ما به التفاوت گذشته را که قبلا حساب کرده بودیم، باید منظور کنیم؟ یا اینکه چون قیمت زمینها بالا رفته، باید مجددا زمینها را به قیمت امروز، قیمت‌گذارى کرده و تفاوت‌ها را حساب کنیم؟


پاسخ :
باسمه تعالى؛ در صورتى که در زمان تقسیم و قرعه، مساحت و قیمت زمینها معیّن شده و ورثه توافق کرده‌اند که ما به التفاوت قیمتها را (کمى یا زیادى قیمتهاى همان زمان را) در وقت تقسیم بقیۀ ترکه تعدیل کنند یعنى کسى که قیمت زمین کمتر است همان مبلغ کمتر در آن زمان را دریافت کند، و کسى که قیمت زمینش بیشتر است همان مقدار در آن زمان از سهمش کمتر مى‌شود-همانطور که ظاهر قرارداد است-معیار در تعیین ما به التفاوت، قیمت زمان تقسیم اراضى است نه زمان تقسیم بقیۀ ترکه، و اللّه العالم.

منبع: استفتائات جدید، آیت الله العظمی جواد تبریزی (رحمه الله)، جلد دوم، قم: نشر سرور، 1385.